باغ محتشم قدیمی‌ترین پارک شهر رشت
باغ محتشم (پارک شهر رشت گیلان)
در طی سالیان دراز و با وسعت گرفتن فضای شهری، از نشانه‌های طبیعت در زندگی مردم شهرها روز به روز کاسته شد و طبیعت صرفا فضایی خارج از محدوده‌ی شهرها تعریف شد. با این وجود تلاش‌هایی مبنی بر حفظ برخی از اماکنی که نشان از محیط طبیعی و زیستگاه دیرینه‌ی بشری دارند صورت گرفته است. شاید بتوان گفت که پارک‌ها و فضای سبز آن‌ها نتیجه‌ی چنین تلاش‌هایی است.
شهر رشت در استان گیلان و شمال ایران، بزرگ‌ترین و پرجمعیت‌ترین شهر در محدوده‌ی سواحل جنوبی دریای کاسپین محسوب می‌شود. این شهر زیبا و تماشایی که همواره گردشگران فراوانی را به خود جذب می‌نماید در فاصله‌ی بیست و پنج کیلومتری از دریای کاسپین واقع شده است. یکی از اماکن مورد علاقه‌ی گردشگرانی که به شهر رشت سفر می‌کنند، بازدید از باغ محتشم و یا پارک شهر رشت است.
باغ محتشم که به پارک شهر رشت نیز شهرت دارد، قدیمی‌ترین پارک موجود در این شهر بوده در که دوران قاجاریه احداث شده است. این پارک در خیابان حافظ در جنوب شهر رشت قرار داشته و رودخانه‌ی گوهررود از کنار آن می‌گذرد.
پیشینه‌ی تاریخی باغ محتشم به عصر قاجار و دوران سلطنت ناصرالدین شاه قاجار باز می‌گردد. باغ محتشم توسط یکی از متمول‌ترین و افراد طراز اول دوران ناصرالدین شاه به نام اکبرخان بیگلربیگی که اجاره‌دار گمرکات شمال کشور بود و در سال ۱۳۰۷ از دنیا رفت، احداث گردید و ایشان مالک اصلی این باغ بود. پارک شهر رشت در فاصله‌ی زمانی ۱۲۴۱-۱۲۴۲ در زمینی به وسعت ۱۳۰۰۰۰ مترمربع احداث گردید. مظفرالدین شاه قاجار که در سال ۱۳۲۰هجری قمری به هنگام عزیمت از دومین سفر فرنگ به رشت آمده بود، از باغ محتشم برای تماشای مسابقه‌ی بومی ورزاجنگ (گاوبازی) دیدن کرده و در سفرنامه‌ی خود آورده است: «باغ محتشم دارای درختان جنگلی بسیار است، عمارت سه طبقه‌ی چوبی دارد و محل بسیار باصفایی است». درختان بزرگ و تنومندی که امروزه در این باغ مشاهده می‌شود، تماما نهال‌های کوچکی بودند که در زمان زندگی اکبرخان و به دستور او در این باغ کاشته شدند. در همان دوران و زیر نظر اکبرخان، درون باغ محتشم معبرکشی شد و یک عمارت تابستانی بسیار زیبا به اسم «عمارت کلاه فرنگی» در میانه‌ی باغ ساخته شد. پس از اینکه اکبرخان بیگلربیگی در سال ۱۳۰۷ درگذشت، باغ محتشم به همراه عمارت کلاه فرنگی به تنها دخترش که وارث او بود رسید. دختر اکبرخان با پسرعموی خود به نام صادق خان اکبر محتشم الملک ازدواج کرده بود و محتشم الملک برای زیباسازی، خیابان‌بندی و نیز درختکاری در این باغ تلاش فراوانی کرده بود، به همین دلیل از آن پس این باغ به نام باغ محتشم خوانده شد. پس از انهدام حکومت قاجاریه و به قدرت رسیدن سلسله‌ی پهلوی، این باغ در ازای بدهی‌های مالیاتی به تصرف حکومت در آمده و از تاریخ ۲۲ شهریور سال ۱۳۳۹ به پارک شهر رشت و به محلی برای استفاده‌ی عموم مردم تبدیل گشت.
باغ محتشم دارای یک درب ورودی اصلی و چندین ورودی فرعی است. این باغ در گذشته دارای وسعتی بیش از مساحت کنونی خود بوده است. در طی زمان و با گسترش شهر رشت و لزوم ایجاد خیابان‌های جدید، از وسعت این پارک کاسته شد. پس از انقلاب ۱۳۵۷ در محدوده‌ی باغ محتشم یک شهر بازی و بنای استانداری احداث شد که موجب کوچک‌تر شدن فضای داخلی باغ محتشم گشت. بعدها استانداری به مکان دیگری منتقل شد و قرار بر این شد تا در همان مکان سابق استانداری کتابخانه‌ای بزرگ و وسیع برای استفاده‌ی مردم رشت تأسیس گردد.
یکی از مهم‌ترین و زیباترین بخش‌های باغ محتشم عمارت کلاه فرنگی است که در دوران مالکیت اکبرخان بیگلربیگی احداث شده و در ضلع جنوبی این باغ واقع است. بنای عمارت کلاه فرنگی به گونه‌ای ساخته شده است که از بیرون به نظر می‌رسد این عمارت دارای سه طبقه می‌باشد، در حالی که این عمارت از درون از چهار طبقه تشکیل شده است. طبقات اول و دوم این بنا هر کدام دارای دو اتاق مجزا می‌باشند. در طبقه‌ی آخر عمارت کلاه فرنگی اتاقی هشت ضلعی وجود دارد در هر ضلع آن پنجره‌ای تعبیه گشته و مسئولیت نوردهی به داخل ساختمان و نیز تهویه‌ی هوا در فصول گرم سال را بر عهده دارد. بیشترین مصالحی که در ساخت عمارت کلاه فرنگی به کار رفته است آجر و چوب می‌باشد. سقف این بنا به صورت خرپشته‌ای ساخته شده و لایه‌ای سفال روی آن را پوشانده است. عمارت کلاه فرنگی در زمان‌های دور محل سکونت افراد والارتبه‌ی حکومتی در فصل تابستان بوده است، اما در طی سال‌ها استفاده‌های مختلفی از این بنا شده است که می‌توان از میان آن‌ها به خانه‌ی شطرنج شهر رشت، رستوران پارک شهر و مرکز آموزش هنرهای سنتی رشت اشاره کرد.
پارک شهر رشت بخش زیادی از خاطرات کودکی و نوجوانی مردم رشت را در خود جای داده است. در نبود امکانات تفریحی مناسب، مردم رشت زمان زیادی از اوقات فراغت خود را در این مکان گذرانده و خاطرات دور و شیرینی از این مکان دارند. بازی‌های کودکانه، ورزش‌های دسته جمعی، زمین خوردن‌ها و خنده‌ها و پیک نیک‌های کوچک خانوادگی از آن دست تصاویری است که در ذهن مردم رشت به یادگار مانده و درختان تنومند و کهنسال باغ محتشم شاهد آن‌ها بوده‌اند. زمانی بود که برای سوار شدن بر روی تاب‌ها و سرسره‌های پارک شهر رشت، کودکان باید صف‌های طولانی را به انتظار می‌نشستند، اما امروزه با تغییر سبک زندگی و پیشرفت تکنولوژی شاید کمتر از گذشته شاهد چنین صحنه‌هایی باشیم؛ صحنه‌های پر از صدای فریاد شوق کودکان و گرد هم آمدن خانواده‌ها برای گذران یک روز تعطیل.
درست در کنار باغ محتشم رودخانه‌ی گوهررود قرار دارد که در قدیم مردم برای ماهیگیری از آن استفاده می‌کردند، اما سال‌ها است که به دلیل ورود فاضلاب‌های شهری و بیمارستانی این رود چنان آلوده شده است که گذشتن از کنار آن نیز موجب آزار رهگذران خواهد بود.
باغ محتشم و یا پارک شهر رشت، قدیمی‌ترین، بزرگ‌ترین و مهم‌ترین پارک موجود در شهر رشت است و به همین دلیل از نظر میزان امکانات و تسهیلات شرایط نسبتا مناسبی دارد. این پارک دارای امکاناتی نظیر زمین ورزشی، زمین بازی مخصوص کودکان و نوجوانان، سرویس بهداشتی، نمازخانه، صندلی‌های چوبی، وسایل ورزش همگانی، آبنما و فواره‌های زیبا است. همچنین کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان نیز در این پارک واقع شده است.
باغ محتشم در داخل شهر رشت واقع شده است و به همین دلیل در تمامی فصول سال قابل بازدید است. شهر رشت دارای آب و هوایی معتدل و مرطوب بوده و در هر فصلی از سال این باغ زیبایی‌های منحصر به همان فصل را به نمایش خواهد گذاشت.
برای رفتن به باغ محتشم کافی است به شهر رشت، مرکز استان گیلان بروید. پارک شهر رشت یا همان باغ محتشم در میانه‌ی خیابان حافظ این شهر جا خوش کرده است.
