از قانون حمایت از هنرمندان، استادکاران و فعالان صنایع دستی چه می‌دانید؟
صنایع دستی از مهم‌ترین و شاخص‌ترین تولیدات سنتی و بومی ایران محسوب می‌شود، که نه تنها نمایان‌گر ذوق، استعداد و هنر ایرانی است، بلکه در پیش بردن چرخ اقتصاد کشور نقش به سزایی ایفا می‌کند. به همین دلیل صنایع دستی هنر-صنعتی است که برای پیشرفت خود نیازمند توجه لازم از سوی دستگاه‌های مربوطه است. در همین راستا دولت یازدهم طرح حمایت از هنرمندان، استادکاران و فعالان صنایع دستی را در سال ۹۴ به مجلس ارائه کرد، که پس از اعمال اصلاحات در تاریخ بیست و ششم دی ماه سال ۹۶ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده و در تاریخ هجدهم بهمن ماه ۹۶ از جانب شورای نگهبان تایید گشت. بهمن نامور مطلق، معاون صنایع دستی و هنرهای سنتی، در خصوص این قانون گفته است: «طرح در چهارده ماده تدوین و ارائه شد و می‌‌توان گفت که مهم‌ترین اتفاق حوزه صنایع‌دستی در دهه‌ی اخیر است؛ چراکه این حوزه بیش از هر چیز از کمبود قوانین رنج می‌برد و هیچ‌گاه طرح جامعی در بخش صنایع‌دستی وجود نداشت». او همچنین تاکید کرد که «طرح حمایت از هنرمندان، استادکاران و فعالان صنایع‌دستی بخش بزرگی از فقدان قوانین در این بخش را جبران می‌کند، اختیارات حوزه صنایع‌دستی را افزایش می‌دهد و امکان حمایت‌های لازم از صنایع‌دستی را فراهم می‌کند». در راستای اجرای اصل یکصد و بیست و سوم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، قانون حمایت از هنرمندان، استادکاران و فعالان صنایع دستی پس از تصویب مجلس شورای اسلامی و تایید شورای نگهبان در تاریخ دوم اسفند ماه ۹۶ توسط رئیس‌جمهور طی نامه‌ای به «وزارت صنعت، معدن و تجارت»، «وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی» و «سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری»، برای اجرا ابلاغ شد. در زیر مصوبات و تبصره‌های این قانون را خواهیم آورد:
قانون حمایت از هنرمندان، استادکاران و فعالان صنایع دستی
ماده ۱ـ صنایع دستی ایران مجموعه ای از صنایع ھنری و سنتی است که ضمن رعایت ضوابط شرعی و قانونی با محوریت خلاقیت، ذوق و زیبایی‌شناسی با بھره‌گیری از مواد اولیه‌ی قابل دسترس تولید می‌شود و فرآیند ساخت و تولید محصول به صورت فردی یا گروھی، عمدتاً با دست و با کمک ابزار مورد نیاز انجام می‌گیرد. رشته‌ھای فرش دستباف و صنایع دستی از قبیل نساجی سنتی، بافته‌ھای داری و غیرداری، پوشاک سنتی، کاشی سنتی، سفال و سرامیک، صنایع دستی چرمی، ھنرھای سنتی وابسته به معماری، صنایع دستی فلزی، صنایع دستی چوبی و حصیری، صنایع دستی دریایی، صنایع دستی استخوان، رودوزی‌ھای سنتی، آبگینه، صنایع دستی کاغذی، طراحی و نقاشی سنتی، سازھای سنتی، میناکاری و پیشه‌ھای وابسته به گروھ‌ھای یاد شده می‌باشند.
تبصره ۱ـ عناوین صنایع دستی موضوع این ماده با پیشنھاد سازمان میراث فرھنگی، صنایع دستی و گردشگری و تصویب ھیأت وزیران در چھارچوب تعریف مذکور قابل افزایش می‌باشد.
تبصره ۲ـ تشخیص مصادیق صنایع دستی و اشخاص فعال در صنایع مذکور موضوع این ماده که فاقد بیمه تأمین اجتماعی می‌باشند جھت برخورداری از بیمه مذکور حسب مورد با سازمان میراث فرھنگی، صنایع دستی و گردشگری و وزارت صنعت، معدن و تجارت می‌باشد.
ماده ۲ـ دولت مکلف است در اجرای قانون بیمه‌ی اجتماعی قالی بافان، بافندگان فرش و شاغلان صنایع دستی شناسه‌دار (کُددار) مصوب ۱۳۸۸/۵/۱۸ نسبت به بیمه نمودن واجدین شرایط این قانون اقدام نماید.
تبصره ۱ـ در اجرای این قانون، عدم حضور در ساعت معین در محل کار نمی‌تواند درخصوص فرش و قالی مبنای قطع بیمه قرار گیرد و ارزیابی توسط بازرسان سازمان میراث فرھنگی، صنایع دستی و گردشگری صرفاً براساس مساحت مذکور در ماده (۲) قانون یاد شده انجام می‌گیرد.
تبصره ۲ـ دارندگان مجوز فعالیت موضوع قانون مذکور در صورت درخواست خودشان از کلیه‌ی تعرفه‌ھای بخش صنعت در مورد حامل‌ھای انرژی (آب، برق و گاز) و تسھیلات بانکی برخوردار می‌باشند.
ماده ۳ـ سازمان میراث فرھنگی، صنایع دستی و گردشگری و وزارت صنعت، معدن و تجارت حسب مورد موظفند در راستای اجرای این قانون اقدامات زیر را انجام دھند:
الف ـ صدور مجوز تأسیس و پروانه‌ی تولید کارگاھی (انفرادی ـ گروھی)
ب ـ صدور کارت شناسایی صنعتگر موضوع این قانون
پ ـ صدور مجوز فروشگا‌ه‌های انحصاری ھنرھای سنتی و صنایع دستی ایران
ت ـ صدور گواھی اصالت برای آثار صنایع دستی و ھنرھای سنتی
ث ـ صدور مجوز تأسیس و بھره‌برداری از خانه‌ھای صنایع دستی و بازارچه‌ھای صنایع دستی
تبصره ـ خانه‌ھای صنایع دستی به بناھای واجد ارزش معماری یا تاریخی با مالکیت عمومی یا خصوصی گفته می‌شود که قابلیت بھره‌برداری در امر تولید، فروش و مشاوره‌ی تخصصی در جھت توسعه و ارتقای صنایع دستی را داشته و به موجب مجوز سازمان میراث فرھنگی، صنایع دستی و گردشگری و وزارت صنعت، معدن و تجارت ایجاد می‌شود.
ج ـ صدور مجوز برگزاری حراج آثار فاخر قابل فروش صنایع دستی و ھنرھای سنتی
چ ـ صدور مجوز برگزاری نمایشگاه‌های داخلی و بین‌المللی در زمینه‌ی صنایع دستی و ھنرھای سنتی
ح ـ درجه‌بندی و صدور گواھی کیفیت به کارگاه‌ھا و فروشگاه‌ھای صنایع دستی و ھنرھای سنتی
تبصره ۱ـ فعالیت‌ھای احصاء شده‌ی این ماده به جز موارد مربوط به فرش دستباف مشمول تبصره ماده (۲) قانون نظام صنفی مصوب ۱۳۹۲/۶/۱۲ بوده و با صدور پروانه‌ی فعالیت و بھره‌برداری از سوی سازمان میراث فرھنگی، صنایع دستی و گردشگری، نیاز به اخذ مجدد مجوز یا پروانه‌ی کسب از وزارت صنعت، معدن و تجارت نمی‌باشد.
تبصره ۲ـ طراحی، برنامه‌ریزی، توسعه و نظارت بر کلیه‌ی آموزش‌ھای غیررسمی صنایع دستی و فرش دستباف کشور اعم از آموزش‌ھای عمومی، تخصصی و مجازی با سازمان میراث فرھنگی، صنایع دستی و گردشگری و وزارت صنعت، معدن و تجارت می‌باشد. کلیه‌ی اشخاص حقیقی و حقوقی فعال در امر آموزش صنایع دستی و فرش دستباف مکلفند سیاست‌ھای تعیین شده‌ی سازمان میراث فرھنگی، صنایع دستی و گردشگری و وزارتخانه را در آموزش‌ھای خود رعایت کنند.
ماده ۴ـ سازمان میراث فرھنگی، صنایع دستی و گردشگری و وزارت صنعت، معدن و تجارت مکلفند با ھماھنگی مراجع ذی صلاح اقدامات زیر را به عمل آورند:
الف ـ اعمال نظارت و حمایت‌ھای لازم در جھت بھبود کیفی محصولات صنایع دستی و فرش دستباف به ویژه در حوزه‌ی صادرات
ب ـ برنامه‌ریزی، سیاست‌گذاری و نظارت بر وضعیت کارگاه‌ھای تولیدی و آموزش صنایع دستی و فرش دستباف
پ ـ پشتیبانی از ھنرمندان و صنعتگران و ھمکاری با مراجع ذی صلاح برای تعیین و اعطای درجه‌ی ھنری به ھنرمندان صنایع دستی و فرش دستباف در چھارچوب قوانین و مقررات مربوط
ت ـ ھماھنگی و برنامه‌ریزی در مورد مالکیت‌ھای معنوی و فکری صنایع دستی و فرش دستباف ایران (آثار و ھنرمندان) در داخل و خارج از کشور
ث ـ سازماندھی نظام اطلاع‌رسانی در زمینه‌ی صنایع دستی و فرش دستباف
ج ـ ھمکاری با دستگاه‌ھای ذی ربط به منظور تدوین سرفصل دروس ھنرستان‌ھا، آموزشکده‌ھا و دانشکده‌ھای صنایع دستی و فرش دستباف
چ ـ ھماھنگی و برنامه‌ریزی جھت تأسیس نھادھای غیردولتی برای کاھش تصدی دولت و ساماندھی فعالیت صنایع دستی و فرش دستباف در چھارچوب قوانین و مقررات مربوط
ح ـ برنامه‌ریزی، سیاست‌گذاری و نظارت بر امر تأسیس شرکت‌ھای نمایشگاھی تخصصی صنایع دستی و فرش دستباف توسط تعاونی‌ھا و بخش خصوصی
خ ـ مشارکت در ھمایش‌ھا، سمینارھای ملی و جشنواره‌ھای صنایع دستی و فرش دستباف
د ـ برنامه‌ریزی، سیاست‌گذاری و نظارت در امر معرفی صنایع دستی و فرش دستباف برگزیده در مراکز عمومی از طرق مناسب تبلیغی و ترویجی
ذ ـ برنامه‌ریزی، سیاست‌گذاری و نظارت بر شناسایی و گردآوری آثار باارزش و برگزیده‌ی صنایع دستی و فرش دستباف دوران معاصر و نمایش آن‌ھا توسط دستگاه‌ھای ذی ربط
ر ـ تدوین استانداردھای لازم برای مواد اولیه و روش‌ھای تولید صنایع دستی و فرش دستباف برای پیشنھاد به سازمان ملی استاندارد ایران
ز ـ تحقیق و بررسی مستمر جامعه‌ی آماری و جمع‌آوری اطلاعات لازم از وضعیت صنایع دستی و فرش دستباف ایران و جھان به منظور ارتقای جایگاه صنایع دستی و فرش دستباف ایران
ژ ـ اھتمام بر ارتقای موقعیت ایران در نظام بازار صنایع دستی و فرش دستباف جھان در جھت رونق و افزایش صادرات
س ـ بھره‌گیری از سامانه‌ھای پیشرفته‌ی بازرگانی به منظور توسعه‌ی بازار فروش صنایع دستی و فرش دستباف ایران در کشورھای ھدف توسط بخش غیردولتی
ش ـ کمک به ایجاد بازارچه‌ھای صنایع دستی و فرش دستباف با بھره‌گیری از ظرفیت‌ھای بخش‌ھای خصوصی، تعاونی و نھادھای عمومی غیردولتی
ماده ۵ـ سازمان میراث فرھنگی، صنایع دستی و گردشگری مجاز است برای تولید و عرضه محصولات صنایع دستی و فرش دستباف و ھنرھای سنتی، املاک دراختیار ازجمله فضاھای مناسب در بناھای تاریخی را به فعالان مرتبط با صنایع دستی و فرش دستباف با انعقاد قرارداد واگذار نماید. عرضه‌ی محصولات غیرمصادیق ماده (۱) این قانون و تولیدات خارجی در این غرفه‌ھا ممنوع و موجب انفساخ
قرارداد و ضبط اموال غیرمجاز و خارجی عرضه شده می‌شود. سازمان حق مطالبه‌ی زیان وارده از محل وجه التزام موضوع قرارداد را خواھد داشت.
ماده ۶ـ دستگاه‌ھای اجرائی موضوع ماده (۵) قانون مدیریت خدمات کشوری مصوب ۱۳۸۶/۷/۸ مکلفند در برنامه‌ھای تشویقی و اھدای جوایز غیرنقدی، با اولویت از تولیدات صنایع دستی و فرش دستباف اصیل ایرانی استفاده کنند.
ماده ۷ـ بانک مرکزی مکلف است از طریق بانک‌ھای عامل، بخشی از تسھیلات مسکن بانک‌ھا را با ھماھنگی سازمان میراث فرھنگی، صنایع دستی و گردشگری و وزارت صنعت، معدن و تجارت به امر تأمین مسکن ھنرمندان و تولیدکنندگان صنایع دستی و فرش دستباف اختصاص دھد.
ماده ۸ـ به منظور حمایت، توسعه و ترویج صنایع دستی و تشویق و تکریم ھنرمندان، پیشکسوتان و فعالان بخش صنایع دستی و فرش دستباف، عنوان «صندوق احیاء و بھره‌برداری از اماکن تاریخی و فرھنگی» (موجود) به «صندوق توسعه صنایع دستی و فرش دستباف و احیاء و بھره‌برداری از اماکن تاریخی و فرھنگی» اصلاح می‌گردد. منابع صندوق از محل بخشی از تسھیلات صندوق کارآفرینی امید (مھر امام رضا (ع)) و کمک‌ھای بخش دولتی و غیردولتی و درآمدھای حاصل از فعالیت‌ھای صندوق پس از درج در بودجه‌ی سنواتی و گردش خزانه تأمین می‌شود. ھمچنین دولت (سازمان میراث فرھنگی، صنایع دستی و گردشگری) می‌تواند سی درصد (۳۰ (%از درآمدھای سازمان میراث فرھنگی، صنایع دستی و گردشگری را به جھت تقویت منابع این صندوق اختصاص دھد. اساسنامه‌ی صندوق ظرف مدت شش ماه پس از ابلاغ این قانون با پیشنھاد مشترک سازمان میراث فرھنگی، صنایع دستی و گردشگری و وزارت صنعت، معدن و تجارت تھیه می‌شود و به تصویب ھیأت وزیران می‌رسد.
ماده ۹ـ دستگاه‌ھای اجرائی موضوع ماده (۵) قانون مدیریت خدمات کشوری و شھرداری‌ھا مکلفند در طراحی فضاھای عمومی شھری از نمادھای صنایع دستی و فرش دستباف و ھنرھای سنتی متناسب با معماری ایرانی و اسلامی استفاده کنند.
ماده ۱۰ـ صدا و سیمای جمھوری اسلامی ایران مکلف است در برنامه‌ھای مختلف نسبت به صحنه‌آرایی و مستندسازی و معرفی ھنرمندان و آثار ھنری صنایع دستی و فرش دستباف با مشارکت سازمان میراث فرھنگی، صنایع دستی و گردشگری و وزارتخانه‌ھای «صنعت، معدن و تجارت»، «فرھنگ و ارشاد اسلامی» و «جھاد کشاورزی» اقدام نماید.
ماده ۱۱ـ دولت و دستگاه‌ھای اجرائی ذی ربط مکلفند به منظور تشویق و حمایت از رشد و ترویج تولیدات صنایع دستی و فرش دستباف و ھنرھای سنتی بومی و اصیل اقدامات ذیل را انجام دھند:
الف ـ به منظور تشویق و حمایت از رشد و ترویج تولیدات صنایع دستی و فرش دستباف و ھنرھای سنتی بومی و اصیل، نسبت به اعمال محدودیت‌ھای لازم برای واردات محصولات صنایع دستی و فرش دستباف ازجمله وضع تعرفه مناسب اقدام کند.
ب ـ سقف خروج ظروف ساخته شده از نقره بدون نگین به میزان پنج کیلوگرم و زیورآلات نقره و سنگھ‌ای قیمتی و نیمه قیمتی تا سه کیلوگرم برای ھر نفر برای حضور در نمایشگاه‌ھای بین‌المللی خارجی از کشور با ارائه‌ی ضمانت‌نامه‌ھای بانکی و وثایق معتبر افزایش می‌یابد. سازمان میراث فرھنگی، صنایع دستی و گردشگری، بانک مرکزی و گمرک جمھوری اسلامی ایران بر اجرای این ماده نظارت می‌کنند. اقلام تاریخی و میراث فرھنگی تابع قوانین و مقررات خاص خود می‌باشد.
پ ـ از صادرکنندگان صنایع دستی و فرش دستباف در مقابل آثار منفی ناشی از نوسانات قیمت ارز حمایت کند.
ت ـ گمرک جمھوری اسلامی ایران با نظر سازمان میراث فرھنگی، صنایع دستی و گردشگری نسبت به ایجاد و احصای شناسه (کد) تعرفه‌ھای فرعی برای کلیه‌ی محصولات صنایع دستی و فرش دستباف کشور اقدام نماید.
ماده ۱۲ـ دولت می‌تواند به منظور کمک به ارتقای تحصیلی ھنرمندان و استادکاران صنایع دستی و فرش دستباف، کمک ھزینه‌ی تحصیلی تعیین و پرداخت کند.
ماده ۱۳ـ حمایت‌ھای موضوع این قانون با ھماھنگی وزارت صنعت، معدن و تجارت و سایر دستگاه‌ھا و تشکل‌ھای ذی ربط در مورد قالی بافی و بافندگی فرش اجرا می‌شود.
ماده ۱۴ـ تعیین نحوه‌ی صدور کلیه‌ی مجوزھای فعالیت صنایع دستی و فرش دستباف و ھمچنین ھماھنگی، نظارت، بازرسی و رسیدگی به تخلفات واحدھای ذی ربط بر اساس آیین‌نامه‌ای است که در چھارچوب قانون نظام صنفی توسط سازمان میراث فرھنگی، صنایع دستی و گردشگری و وزارت صنعت، معدن و تجارت ظرف مدت سه ماه تھیه می‌شود و به تصویب ھیأت وزیران می‌رسد.
ماده ۱۵ـ آیین‌نامه‌ی اجرائی این قانون ظرف مدت شش ماه پس از ابلاغ آن توسط سازمان میراث فرھنگی، صنایع دستی و گردشگری و وزارت صنعت، معدن و تجارت تھیه می‌شود و به تصویب ھیأت وزیران می‌رسد.
قانون فوق مشتمل بر پانزده ماده و ھفت تبصره در جلسه‌ی علنی روز سه شنبه مورخ بیست و ششم دی ماه یکھزار و سیصد و نود و شش مجلس شورای اسلامی تصویب شد و در تاریخ ۱۳۹۶/۱۱/۱۸ به تأیید شورای نگھبان رسید. با این حال، با وجود گذشتن چندین ماه از تصویب و تایید و ابلاغ این قانون، همچنان به مرحله‌ی اجرا در نیامده است. چنانچه در متن این قانون ذکر شده است، اجرای آن منوط به تدوین آیین‌نامه‌ی اجرایی توسط سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری و نیز وزارت صنعت، معدن و تجارت ظرف مدت ۶ ماه و تصویب آن از سوی هیئت وزیران است که با وجود سپری شدن این مهلت، هنوز خبری درباره‌ی آن منتشر نشده است.
