خانه میرزا کوچک خان جنگلی گیلان
ایران کشوری است با پیشینه‌ی کهن و قدمتی طولانی، که رویدادهای تاریخی فراوانی را از سر گذرانیده است. در جای جای این کشور پهناور می‌توان آثاری از گذر زمان و وقایع تاریخی آن یافت. استان گیلان در شمال ایران و در حاشیه‌ی دریای کاسپین یکی از مناطقی است که تاثیر چشم‌گیری بر تاریخ این کشور گذاشته و همواره در سیر حوادثی که بر این مرز و بوم روا داشته شده، نقشی اثرگذار داشته است. استان گیلان مشاهیر فراوانی را در دل خود پرورش داده است که از نظر علمی، اجتماعی، سیاسی و … بر سرنوشت جمعی مردم ایران تاثیر به سزایی داشته‌اند. یکی از این مشاهیر که نام او همواره در تاریخ گیلان و ایران ماندگار خواهد بود، سردار جنگل، میرزا کوچک خان جنگلی است.
یونس استادسرایی متولد سال ۱۲۵۷، مشهور به میرزا کوچک خان جنگلی، فرزند میرزا بزرگ، مبارز انقلاب مشروطه، رهبر جنبش جنگل و از سرادان معروف گیلک از اهالی رشت بود. او جزئی از نیروهای انقلابی بود که در جریان نهضت مشروطیت موفق به فتح تهران شدند. سپس او به گیلان بازگشت و رهبری گروهی را بر عهده گرفت که قصدشان آزادسازی این ایالت ایران از اشغال روسیه بود، نهضتی که به نهضت جنگل مشهور شد. کوچک خان گروه‌های مختلفی از نیروهای سیاسی و طبقات ناراضی را گرد خود جمع کرد. او موفق شد انقلاب را از مشروطه‌خواهی به جمهوری‌خواهی سوسیالیستی سوق دهد و در ژوئن ۱۹۲۰ یک جمهوری شورایی در گیلان به پا کرد. کمبود منابع مالی، اختلافات درونی و حمله‌ی نظامی نیروهای دولت به رهبری سردار سپه و انگلستان منجر به سقوط این حکومت شد، کوچک خان در سال ۱۳۰۰ و در حال عقب‌نشینی بر اثر یخ زدگی در کوه‌های تالش درگذشت. پس از آن توسط نیروهای حکومتی سر از تن میرزا جدا شده و در محله‌ی سلیمان‌داراب شهر رشت به خاک سپرده شد.
خانه‌ی میرزا کوچک خان جنگلی در محله‌ی استادسرای رشت و در خیابان سهیل دبیری واقع شده و به یکی از جاذبه‌های گردشگری این شهر تبدیل شده است. این خانه دارای مساحتی بالغ بر ۳۰۰ مترمربع بوده و متشکل از دو طبقه می‌باشد، که هر طبقه شامل چهار اتاق، ایوان و دو پلکان در دو طرف خانه است. خانه‌ی میرزا کوچک خان جنگلی که در واقع زادگاه او نیز بوده، در سال ۱۳۸۱ به سبک معماری بومی بازسازی شده است.
بنا بر اسناد موجود، مساحت خانه‌ی میرزا بزرگتر از زیربنای کنونی آن و چیزی در حدود ۱۱۲۰ مترمربع بوده است. پس از کشته شدن میرزا، ساکنین این خانه به دلیل عدم احساس امنیت و مشکلات احتمالی که ممکن بود پس از میرزا اتفاق بیفتد این خانه را ترک کردند و در حدود ۸۰ سال پیش بود که خانه‌ی میرزا توسط برادر میرزا به اسم رحیم خان به ابراهیمی کلیمی اصفهانی فروخته شد. سپس در سال ۱۳۲۷ به مرحوم سیف‌الله ملک‌زاده منتقل شد. پسران ملک‌زاده پس از مرگ وی رفته رفته بخش‌هایی از خانه را فروختند و فقط همین بخشی که الان امکان بازدید از آن وجود دارد باقی ماند. این بخش از بنا تا سال ۱۳۸۰ در مالکیت وراث ملک‌زاده بود ولی در این سال بود که تصمیم به تخریب این بنا و تبدیل آن به یک آپارتمان را گرفتند که وقتی این خبر به گوش شهردار وقت رشت رسید، در ازای زمینی دیگر این زمین را به مالکیت شهرداری در آورد و اقدام به بازسازی آن نمود.
در طبقه‌ی پایینی این خانه نمایشگاهی دائمی از کتب مربوط به تاریخ گیلان و نهضت جنگل برقرار است و طبقه‌ی بالا که محل زندگی خانواده‌ی استادسرایی بوده، به همان شکل گذشته مورد بازسازی قرار گرفته است. در جای جای خانه و بر روی دیوارها تصاویر و اسنادی مربوط به دوران مبارزات نهضت جنگل نصب شده است. همچنین تندیسی از چهره‌ی میرزا کوچک خان جنگلی در حیاط خانه قرار گرفته است.
شاید اولین چیزی که در بدو ورود به خانه‌ی میرزا توجه‌ها را به خود جلب می‌کند جمله‌ی معروف خود او باشد که بر روی دیوار نوشته شده است: «من استقلال ایران را خواهانم و بقای اعتبارات کشور را طالبم».
برای بازدید از خانه‌ی میرزا کوچک خان جنگلی، این مرد مبارز، آزاده و انقلابی، کافی است به مرکز استان گیلان، شهر رشت، بروید. خانه‌ی میرزا در محله‌ی استادسرا، خیابان سهیل دبیری و جنب دفترخانه‌ی اسناد رسمی واقع شده است. بازدید از این خانه همه روزه از ساعت ۸ صبح تا ساعت ۱۳ و جمعه‌ها از ساعت ۱۰ صبح تا ساعت ۱۷ امکان‌پذیر است.
